Translated Pastoral Letter of the CBCP on May 13 Elections

Pangitaa ang Maayo para sa Tanan (CBCP Pastoral Statement on the May 13 Elections)

“Ang gugma kag ang katutom maga-updanay; ang pagkamatarung kag ang paghidait magakit-anay.” (Ps 85:10)

Kada tion sang Pagpinili-ay isa ka promisa sang maayo nga tion ukon nagadala sang halit sa pala-abuton. Ang pagpili ara sa aton mga kamut. Daw sa nagahambal ang Mahal nga Diyos “Ginapapili ko kamo karon sa kabuhi ukon sa kamatayon, sa pagkamaayo ukon sa pagkamalaut sang Diyos, kag saksi ko ang langit kag ang duta sa inyo pagapili-on” (Deut 30:19).

Ang tuig 2019 indi lamang sang ordinaryo nga tuig sang pagpinili-ay. Ang ‘midterm election’ sa Mayo 13 masyado ka importante. Sa aton nga pungsod subong ang ‘check and balances’ sa gobyerno daw ginakalimtan lamang. Ang aton Senado daw amo nalang ang Institusyon sa Gobyerno nga nabilin samtang ang aton gobyerno daw halos nagakontolar na sang tanan. Masyado gid ka-importante nga magpili kita sang mga publiko opisyal nga may prinsipyo, maisug kag ang kaayohan sang tanan amo ang ila tinutuyo kag indi ang ila kaugalingon nga interes politikal. Ginapangabay gid namon ang mga botante nga mangin mainandamon sa ila pagboto.

Tuguti nga ang mga grupo sang mga laiko nga magtukib kag magbulig sa isa kag isa nga magkilala sa mga kandidato sing maayo kag magpili sang mga kandidato nga ang kaayohan sang tanan amo ang  ila ginapanumdum kag indi ang ginapromisa sang kandidato, mas labi na gid nga indi sa mga ginabaton sang mga botante sa sini nga mga kandidato. Ang pagpasakup sang laiko indi lamang paglimitahan sa wala sang partido nga ginapasakupan. Ang tagsa ka laiko gina-agda man sa pagpasakup sa may ginpili-an nga partido politikal. Buot silingon nga sila pwede ka-kampanya para sa mga maayo nga mga kandidato bilang paghimo sang ila Kristyano nga pagtuo. Apang, kapin pa sa pagpinili-ay ang isa ka seryoso nga bagay nga dapat naton patuhuyan sang aton atensyon amo ang makahaladluk nga pagbaylo sang aton Konstitusyon kag pag-aprobar sang federalismo sang aton ‘Lower House’ kag subong ginatalakay sang aton mga senador. Ginadula sini ang termino sang napili-an nga opisyal kag nagapasugut sang dinastiya nga magpadayon. Nagabukas ini sang aton mga dunang manggad sa pag-angkun sang mga ‘foreigners’ kag sa pagkontrolar sini. Ang bersyon sang ‘federalismo’ masyado ka lubog, kag dapat ipanghiwala sa eleksyon 2019.

Ginakontra naton ang tanan nga sahi sang paglikaw sa pagpili. Ini nga deretso sang tawo indi dapat pagtagu-on. Ginasulit namon ang amon ginhambal sang una :”Kon bayluhan gid man ang Konstitusyon, ang proseso dapat magdala sa pagpangapin kag pagpa-umwad sang moral nga mga balor sang tawo kag sang iya deretso kag dignidad, kabug-osan kag kamatuoran, pagpasakup kag pahiusa, kag para sa kaayohan sang tanan.” (CBCP PASTORAL GUIDELINES FOR DISCERNING THE MORAL DIMENSION OF THE PRESENT-DAY MOVES FOR CHARTER CHANGE issued on January 29, 2018) Waay gid namon makita nga ang pagbaylo sang Konstitusyon sang “Lower House” isa ka pag-umwad sang 1987 Konstitusyon apang isa lamang ka bentaha sang kaugalingon sang mga politiko sa subong nga panahon agud mapalawig ang ila termino. Nagapanindugan kami sa amon ginhambal sa amon sulat : Bilang mga alagad nga nagapanguna, nagpamati kami sa kadamu-an nga nagapati nga ang solusyon sa aton mga problema indi sa pagbaylo sang aton Konstitusyon, apang ang bug-os nga implementasyon sang 1987 Konstitusyon (e.g. sa dinastiya politikal kag sa kahilwayan sa inpormasyon), kag sa pagkay-o sang Local Government Code, nga gindisenyo sa pag-angkun sang poder sa ginahalinan gid sang awtoridad.”

Hinigugma ko nga Banwa sang Diyos, ari kita sa tama ka delikado nga ti-on sang aton maragtas. Sa aton mga kamut amo ang direksyon sang aton nga Pungsod. Magmangin mainandamon kita sa tagsa ka hitabo. Indi lamang kita mga tumalan-aw kundi mga tagpasakup. Si Papa Benedicto naghambal: “Ang daku nga bokasyon sang mga Kristyano nga mga laiko amo ang pagpasakup sa politika agud sa pagdala sang pag-alalangay, kamatuoran kag pagpangapin sang minatuod nga mga halimbawa, kag para sa paghatag sang minatuod nga tawohanon kag espirituhanon nga kaayo sang katilingban. Ang papel sang mga laiko sa pangkalibutanon nga mga bagay, ilabi na gid sa politika, amo ang yabi sa pagbantala sa katilingban. (Pope Benedict XVI on receiving the Bishops of Paraguay in September 2008) Si Papa Francisco nagatudlo: “Ang maayo nga katoliko wala sing labut sa politika. Indi ina sing minatuod. Indi ina sing maayo nga dalan. Ang maayo nga katoliko may labut sa politika, nagahatag sang pinakamaayo sang iya kaugalingon, para ang magagahum sarang makagahum… Wala sa aton ang makahambal. ‘Wala ako sing labut dira, kon paano sila mag-gahum.’… Indi, indi, responsable ako sa ila pag-ginahum, kag himuon ko ang ang tanan nga maayo agud mag-gahum sila sing maayo, kag himuon ko ang tanan sa akon masarangan sa pagpasakup sa politika.” (Pope Francis September 16, 2013) Dugang pa, ginapamati-an naton ang pangabay sang Santo Papa sa iya mensahe sa Pangkalibutanon nga Adlaw sang Paghidait sa sini nga tuig nga maayo nga pamolitika yara sa pagserbisyo sang paghidait.

Wala sing may makahambal sa sining panahon sang social media nga indi siya makapartisipar sa politika. Kada isa sa aton mabati-an ang aton tingug kag mangin bahin sang paghinala sa aton pungsod paagi sa pagpahayag sang aton mga panglantaw sa social media, apang may daku nga pagrespeto sa iban kag may handum sa pagpahayag sang kamatuoran. Ginapangabay gid namon ang  mga pamatan-on nga sa diin ang ila nga bwasdamlag amo gid ang nakapatad, nga magpasakup sa proseso sang eleksyon ilabi na gid sa pag-gamit sang ila ihibalo sa social media sa pagpalapnag sang kamatuoran, sang pag-alalangay, kag para sa ikaayo sang tanan.

Ang kaayo sang katilingban amo kuntani ang handum sang aton mga politiko kag ang kaayohan sang katilingban amo ang basehan sang aton pagpili para sa aton masunod nga mga politiko, kag sa pagkamatuod, “Ang paghigugma kag ang kamatuoran nagkit-anay; ang pag-alalangay kag ang paghidait magahalukay.”(Ps 85:11) sa aton nga duta. 

Para sa Konperensya sang mga Obispo sa Pilipinas,

+ ROMULO G. VALLES, D.D.
Archbishop of Davao
President, Catholic Bishops’ Conference of the Philippines
January 28, 2019